Chắc chắn khi bắt đầu học bộ môn Hóa đã phải làm quen với bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học. Có thể nói đây là công cụ hỗ trợ đắc lực để các học sinh học tốt môn này. Vậy cấu trúc của bảng tuần hoàn như thế nào? Ý nghĩa ra sao mà lại quan trọng như thế? Tất cả sẽ được giải đáp trong bài viết này.
Nguyên tắc sắp xếp bảng tuần hoàn hóa học
Bảng tuần hoàn hóa học đầy đủ nhất có tất cả 118 nguyên tố với một dãy các nguyên tố hóa học. Theo đó, các nguyên tố sẽ được sắp xếp theo thứ tự tăng dần số hiệu nguyên tử từ trái sang phải, từ trên xuống dưới. Vậy nguyên tắc sắp xếp của bảng tuần hoàn như sau:
- Các nguyên tố được xếp theo chiều tăng của các điện tích hạt chất;
- Các nguyên tố cùng một hàng là các nguyên tố có cùng số lớp electron;
- Các nguyên tố cùng một cột là các nguyên tố có cùng số e hóa trị.
Cấu tạo của bảng tuần hoàn nguyên tố
Ô nguyên tố
Ô nguyên tố là mỗi ô vuông trong bảng. Như vậy bảng tuần hoàn có bao nhiêu nguyên tố hóa học? Nếu cứ mỗi ô là mỗi nguyên tố thì 118 ô là 118 nguyên tố. Số thứ tự của ô nguyên tố cũng chính là số hiệu nguyên tử của nguyên tố đó.
Ý nghĩa của ô nguyên tố: Thực tế, ô nguyên tố cung cấp rất nhiều thông tin khác nhau về từng nguyên tố. Cụ thể hơn, chúng cho biết số hiệu nguyên tử, mà số hiệu nguyên từ bằng với số p và bằng số e. Bên cạnh đó, ô nguyên tố còn cho biết tên nguyên tố, ký hiệu hóa học, nguyên tử khối, số oxi hóa…
Chu kỳ
Chu kỳ là dãy các nguyên tố có cùng số lớp electron. Như vậy theo nguyên tắc sắp xếp thì các nguyên tố cùng số lớp electron được xếp vào cùng một hàng ngang. Các điện tích hạt nhân tăng dần từ trái sang phải.
Số thứ tự chu kì bằng số lớp electron nằm trong cùng một chu kỳ. Hiện nay, bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học hoàn chỉnh có 7 chu kỳ. Trong đó có 3 chu kì nhỏ là 1, 2, 3 và 4 chu kì lớn là 4, 5, 6, 7. Tuy nhiên, chu kỳ 7 vẫn chưa được hoàn thành.
Nhóm nguyên tố
Được sắp xếp thành hàng dọc, cũng là tập hợp của các nguyên tố mà nguyên tử của chúng có cùng cấu hình electron. Các nguyên tố trong cùng nhóm sẽ có tính chất hóa học tương tự nhau.
Có 2 nhóm nguyên tố là nhóm A và nhóm B. Đặc điểm của từng nhóm như sau:
- Nguyên tố nhóm A được đánh số thứ tự từ IA đến VIIIA, đó là những nguyên tố s và p. Số thứ tự nhóm A cũng chính bằng tổng số electron lớp ngoài cùng.
- Nguyên tố nhóm B được đánh số từ IIIB đến VIIIB và IB, IIB chiều từ trái sang phải. Nếu nhóm A trong bảng tuần hoàn là các nguyên tố s và p thì nhím B là các nguyên tố d và f trong chu kỳ lớn có dạng (n – 1)dansb. Như vậy:
- Nếu tổng của a và b từ 3 đến 7 thì nguyên tố đó thuộc nhóm (a+b)B;
- Nếu tổng của a và b từ 8 đến 10 thì nguyên tố đó thuộc nhóm VIIIB;
- Nếu tổng của a và b lớn hơn 10 thì nguyên tố đó thuộc nhóm (a+b-10)B.
Ý nghĩa bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học là gì?
Đã có ai tự hỏi ý nghĩa của bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học là gì mà được mệnh danh là công cụ đắc lực cho mọi học sinh trong môn Hóa Học. Câu trả lời chính là:
- Mối quan hệ giữa vị trí nguyên tố với cấu tạo nguyên tử: Nghĩa là khi biết được vị trí của nguyên tố trong bảng, có thể suy ra được cấu tạo nguyên tử của nguyên tố đó và ngược lại;
- Mối quan hệ giữa vị trí nguyên tố và tính chất của nguyên tố: Nếu biết được vị trí của một nguyên tố bất kỳ trong bảng thì có thể suy luận được tính chất hóa học cơ bản của nguyên tố đó;
- Giúp so sánh tính chất hóa học của một nguyên tố với các nguyên tố lân cận: Quy luật biến đổi tính chất trong chu kỳ hoặc đối chiếu tính chất với các nguyên tố lân cận.
Mẹo học bảng tuần hoàn nguyên tố nhanh, nhớ lâu
Bảng tuần hoàn đã cô đọng lại những kiến thức nền tảng của những nguyên tố hóa học. Tuy nhiên, việc học thuộc bảng tuần hoàn nguyên tố không phải là điều dễ dàng đối với mọi học sinh. Đó chính là lý do các bạn học sinh cần phải biết đến những mẹo học thuộc sau:
- Ghi nhớ bằng thơ:
- Ghi nhớ bằng câu vần:
Những cách trên chỉ là phương pháp hỗ trợ, không có nghĩa là học thuộc được bảng hệ thống tuần hoàn hóa học là có thể học giỏi hóa. Bên cạnh việc học thuộc, bạn cần phải làm thêm bài tập để vận dụng nhiều hơn, nhuần nhuyễn hơn.
Trên đây là tất cả những thông tin cơ bản về bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học. Nếu bạn muốn biết nhiều hơn các thông tin của bảng hệ thống tuần hoàn hóa học các thông tin khác, hãy tìm đọc thêm các bài viết của Toppy nhé.
